Archiwum polonijne Muzeum Romantyzmu w Opinogórze. Opracowanie, digitalizacja i udostępnienie zasobu

Dobiegł końca kolejny, drugi już etap wspólnego projektu Muzeum Romantyzmu w Opinogórze i Archiwum Akt Nowych, polegający na opracowaniu, zewidencjonowaniu i digitalizacji, zdeponowanego w Muzeum, zbioru archiwalno-bibliotecznego Ośrodka Dokumentacji Wychodźstwa Polskiego w Pułtusku.

Zbiory te obejmują różnorodne archiwalia, książki, czasopisma,  płytotekę, informatory oraz inne materiały z życia społecznego Polaków na wychodźstwie. Najstarsze dokumenty pochodzą z końca XIX w. jednak najbogatsze zbiory odnoszą się do ostatniego stulecia.

W związku z zobowiązaniami Muzeum, w 2018 roku, przystąpiono do realizacji 2-letniego zadania pn.: „Archiwum polonijne Muzeum Romantyzmu w Opinogórze. Opracowanie, digitalizacja i udostępnienie  zasobu”,  finansowanego ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu „Kultura Cyfrowa” oraz ze środków Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego Departament Kultury, Promocji i Turystyki. Partnerem merytorycznym przy realizacji tego zadania było Archiwum Akt Nowych w Warszawie. Współpraca AAN z Muzeum, trwająca od 2016 r., gwarantowała prawidłowy przebieg zaplanowanych prac przy opracowaniu, ewidencjonowaniu i konserwacji oraz digitalizacji akt. Działania te nadzorowane były przez pracowników AAN, zaś wykonane kopie cyfrowe zostały przykazane do Narodowego Archiwum Cyfrowego w celu archiwizacji w Centralnym Repozytorium  Cyfrowym oraz upublicznienia ich w portalu www.szukajwarchiwach.pl.

Poddane pracom archiwalnym i zabezpieczającym akta, stanowią cenne źródło wiedzy na temat życia i działalności Polonii, przede wszystkim w obu Amerykach, m.in. w Stanach Zjednoczonych, Argentynie, Brazylii i Kubie. Wśród nich znalazły się archiwalia organizacji społecznych oraz kombatanckich, które na tle zasobu polskich archiwów stanowią jedno z ważniejszych źródeł do badań nad diasporą polską w świecie. Niektóre z zespołów należą do unikatowych, jak Zbiór Akt Organizacji Polskich w Ameryce Południowej, w którym znalazły się akta najstarszej organizacji polonijnej obszaru latynoamerykańskiego – Towarzystwa Polskiego w Argentynie, powstałego 22 stycznia 1890 roku, w rocznicę wybuchu Powstania Styczniowego, decyzją dawnych powstańców. Równie interesujące są akta Towarzystwa Wolna Polska w Buenos Aires, powstałego w 1919 roku.  Polonika te są tym cenniejsze, że nie są to tylko akta luźne, ale m.in. księgi zawierające protokoły posiedzeń ich władz naczelnych. Nie mniej godne uwagi są dokumenty instytucji polonijnych działających w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej, w tym najważniejszych, jak Wydział Narodowy Polski i Związek Narodowy Polski.

Zakończony właśnie etap prac archiwalnych, był kontynuacją  inicjatywy z roku 2016 pn.: „Zabezpieczenie i upowszechnienie zasobów przechowywanych w Muzeum Romantyzmu w Opinogórze” finansowanego ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego, również przy współpracy partnerskiej Archiwum Akt Nowych w Warszawie. Wówczas pracami objęty został zespół akt Komitetu Narodowego Polskiego, odnoszący się do Akt Hallerczyków – żołnierzy ochotników wstępujących do tworzonej we Francji Armii Polskiej. Celem podjętych działań było wirtualne scalenie rozproszonych akt Hallerczyków, które stanowią m.in. część zespołu akt Komitetu Narodowego Polskiego przechowywanego w AAN. 

Akta Wydziału Narodowego Polskiego mają niezwykle cenną wartość dokumentalną, zawierają m.in. oryginały kart powołań ochotników czy księgi z wykazami ochotników oraz dokumentacje wytworzoną przez Centra Rekrutacyjne w USA. O wyjątkowości, unikatowości oraz nieocenionej wartości historycznej  tego zespołu może świadczyć fakt, iż w 2018 r. został uhonorowany wpisem na Polską Listę Krajową  Programu UNESCO „Pamięć Świata”.

Muzeum Romantyzmu w Opinogórze wnioskując o kolejne dofinansowania z dziedziny Kultury Cyfrowej, wypełnia nie tylko swój statutowy obowiązek troski o powierzone zbiory, ale przede wszystkim stara się upowszechniać i bezpłatnie udostępniać cyfrowe zasoby szerokiemu gronu badaczy za pośrednictwem Internetu, bez ograniczeń wynikających z zasad korzystania z oryginalnych dokumentów.

Zachęcamy do zapoznania się bogatymi cyfrowymi zbiorami archiwalnymi przechowywanymi w Muzeum Romantyzmu w Opinogórze dostępnych na stronie internetowej  http://szukajwarchiwach.pl/365.

Agnieszka Wichowska, kierownik Działu Biblioteka i Archiwum Muzeum Romantyzmu.