Muzeum w sieci/Koncerty Niedzielne, cz. 5 – Neogotycki Pałacyk

Dziś piąta odsłona cyklu związanego z Koncertami Niedzielnymi. Opowiemy o neogotyckim Pałacyku, który w latach 70. i 80. XX wieku, łączył funkcje obiektu ekspozycyjnego i centrum kulturalnego Muzeum Romantyzmu w Opinogórze. Postaramy się wyjaśnić historyczną, architektoniczną i symboliczną wyjątkowość tego miejsca.

Pałacyk powstał w pierwszej połowie XIX wieku, wpisując się w plan większego założenia architektonicznego, mającego na celu realizację reprezentacyjnej siedziby wiejskiej. Z inicjatywy generała Wincentego Krasińskiego, ojca Zygmunta, w podobnym czasie i stylu powstała, również Oficyna Dworska i Oranżeria. Pamiętać należy także o pierwszym kościele opinogórskim, pobudowanym przez generała i konsekrowanym w 1822 r. Architekt Pałacyku pozostaje nieznany, jednak można ostrożnie założyć, patrząc na doskonałość dzieła, iż był to jeden z wybitnych twórców współpracujących wcześniej z Krasińskimi: Piotr Aigner, Hilary Szpilowski czy Henryk Marconi.

Informacja o postępach w budowie Pałacyku i Oficyny znajduje się w liście Zygmunta Krasińskiego do ojca z 3 września 1828 r.: „Czas dzisiaj mamy pochmurny, zimny, pełen ciemności i mgły. Jednak wyjadę na łowy, by co przywieźć do Warszawy. Ogród bardzo pięknie utrzymany przez Franciszka, ale nie wiem, co się znaczy, że niezmiernie rzadko widać na zamku lub oficynie głowy mularzy. Całe dnie czasem przechodzą, a nikt nic nie robi na tych murach”. Pałacyk pełnił funkcję pawilonu parkowego wykorzystywanego głównie w porze letniej. Wywoływał podziw i zaciekawienie, głównie gotycyzującymi zdobieniami architektonicznymi i wysoką na trzydzieści metrów wieżą. W roku 1943 gen. Wincenty Krasiński podarował nieruchomość w prezencie ślubnym swemu jedynemu synowi.

Około roku 1845 dobudowano dwie sale północne, zwiększając wymiernie gabaryty budynku. Stało się to zapewne na prośbę żony Zygmunta – Elżbiety z Branickich. Właśnie w nich, od roku 1971 do 1990, sporadycznie także później, odbywały się Koncerty Niedzielne. Wracając do XIX wieku, szukający samotności Zygmunt nocował najprawdopodobniej w dzisiejszej sali z kominkiem. W liście, pisanym późnym wieczorem 6 września 1845 r. do swej przyjaciółki Delfiny Potockiej, Zygmunt relacjonował: „Wróciłem teraz do zameczku mego, w tym rodzaju, na wzgórzu nad ogrodem, a z jego okien widać równinę, równą Kampanii Rzymskiej. W Sali mauretańskiej, gdzie teraz piszę, pamiętam, z Konstantym biednym mieszkałem. Sam zupełnie jestem w tych sześciu pokojach, bo Jan sypia we dworze. Wiatr okręca się poświstami wkoło tych murów, nad kominem, pod arkadą, przebitą na wskroś przez mur, tak jak z bilaru do salonu Luszy (pamiętasz, tam, gdzie tafla szklana) stoi popiersie z marmuru Napoleona i patrzy się we mnie, za mną fortepian, ten, na którym grywał Konstanty przed laty”.

Po śmierci generała Krasińskiego i jego syna Pałacyk powoli niszczał. Potomkowie poety przebywali głównie za granicą i dopiero w latach 70 – tych XIX wieku zdecydowano się na pierwszy, poważny remont. Szata architektoniczna Pałacyku wzbogacona została w 1894 r., dzięki staraniom architekta Józefa Hussa. Wieżę przykryto dachem namiotowym, podniesiono dach na korpusie głównym budynku, a od wschodu dobudowano ryzalit z dodatkowym wejściem. Ze wspomnianych elementów do naszych czasów dotrwał jedynie szczyt schodkowy, wieńczący portyk kolumnowy. Walki niemiecko – rosyjskie, toczące się w Opinogórze podczas I wojny światowej, poważnie naruszyły konstrukcję budynku. W międzywojniu przeprowadzono prowizoryczne prace mające na celu spowolnienie destrukcji Pałacyku. Kolejne zniszczenia przyniosła II wojna światowa.

W roku 1958 społecznicy działający wokół Towarzystwa Miłośników Ziemi Ciechanowskiej podjęli działania mające na celu rewitalizację obiektu i nadanie mu funkcji muzealnej. Ukoronowanie owych starań nastąpiło 20 maja 1961 r., kiedy w Pałacyku uroczyście otwarto Muzeum Romantyzmu w Opinogórze. Pałacyk jest perłą w koronie całego założenia pałacowo – parkowego Muzeum Romantyzmu w Opinogórze. Obecnie mieści się tam wystawa opowiadająca o życiu i twórczości trzeciego wieszcza.

W roku 2015, dzięki staraniom władz naszego muzeum, miała miejsce renowacja Pałacyku. Inwestycja odbyła się w ramach projektu unijnego pn. „Zwiększenie dostępności do kultury – rozwój oferty kulturalnej Muzeum Romantyzmu w Opinogórze – etap V”. Szczegóły tego projektu omówione są na stronie internetowej Muzeum w zakładce: Inwestycje unijne.

Przygotowała: Grażyna Komenda, Przewodnik w Dziale Obsługi Turystycznej i Promocji Muzeum Romantyzmu w Opinogórze

Fot. Muzeum Romantyzmu w Opinogórze